Fiziksel aktivite; dinlenme sırasında harcanandan daha fazla enerji harcanmasına neden olan, iskelet kaslarının kasılması ile vücudun hareket etmesini sağlayan aktivitedir.
Kanser hastalığında egzersizden elde edilmesi beklenen faydalar (Kaynak: Schwartz AL et al, Oncology 31(10) : 711-717, 2017) şöyledir;
1-Hareketsiz yaşam tarzının önlenmesi
2-Fiziksel fonksiyonların zayıflamasının önlenmesi ve daha da güçlendirilmesinin sağlanması
3-Nefes kapasitesinin azalmasının önlenmesi ve daha da güçlendirilmesinin sağlanması
4-Kas gücü ve esnekliğin yitirilmemesi veya daha fazla arttırılmasının sağlanması
5-Endokrin ve nörolojik fonksiyonların zayıflamasının önlenmesi veya daha da güçlendirilmesi
6-Psikososyal fonksiyonların zayıflamasının önlemesi veya daha güçlü hale getirilmesi
7-Yaşam kalitesinin arttırılması
8-Vücudun sağlıklı görünümünün korunması
9-Kanser tedavisine toleransın arttırılması
10-Kanser tedavisine bağlı uzun süreli devam eden veya geç dönemde ortaya çıkan yan etkilerin azaltılması veya önlenmesi
11-Kanserin tekrarlaması veya başka kanser türlerinin gelişmesinin önlenmesi
Fiziksel aktivitenin kanser hastalığı üzerine olan olumlu etkisinin;
1-Yaptığı direkt etki ile kandaki hormon düzeylerinin değişmesi (Örneğin; a-Yağ dokusundaki azalmaya bağlı aromataz enzim aktivitesinde düşme ile östrojen hormon düzeylerinde azalma ve sonuç olarak meme kanseri hücrelerinin ölmesi veya çoğalmasının önlenmesi, b-İnsülin gibi kanser gelişmesi ve geliştikten sonra ilerlemesi ile ilişkili bazı büyüme faktörü hormonların kan düzeyini düşmesi. Yine, obesiteyi azaltarak insülin direncini ve böylece kanda yükselmiş insülin düzeyi azalması ve böylece kanser hücre çoğalmasını engellemesi ve kanser gelişimi azalır)
2-Yaptığı direkt etki ile büyüme faktör (İnsülin benzeri büyüme faktörü-1 gibi) düzeylerini azaltması ve böylece kanser hücrelerinin çoğalmasını önlenmesi
3-Bağışıklık sistemini uyararak kanserin önlenmesi veya kanser gelişen hastalarda kanser hücrelerinin yok edilmesine katkı sağlaması
4-Beyaz yağ dokudan salgılanan adipokinlerin (leptin, adiponektin) düzeylerini etkileyerek kanser hücrelerinin çoğalmasının önlenmesi
5-Oksidatif stres ((Aşırı aktif immün hücrelere bağlı gelişen inflamasyon ile oluşan reaktif oksijen türleri (ROS) nedeniyle oluşur)) ve inflamatuvar faktörlerin (TNF-alfa gibi) kan düzeylerini, süperoksit dismutaz gibi anti-oksidatif enzimlerin düzeyini arttırarak veya diğer mekanizmaları kullanarak düşürür (Bu düşüşün önemli bir göstergesi fiziksel aktivite ile c-reaktif protein düzeylerinin azaldığının görülmesidir) ve böylece bağışıklığı kuvvetlendirerek kanser hücrelerinin bağışıklık sistemi tarafından yakalanarak yok edilmesini sağlanır.
6-Fiziksel aktivite ile barsak transit zamanı kısaltılarak, kanserojen maddelerin barsak mukozası ile temasının azalması ve böylece kolon kanseri oluşumunu engellemesi
7-Akciğer fonksiyonlarını uyararak, kanserojenlerin akciğer içindeki konsantrasyonunu ve temas süresini azaltır ve böylece akciğer kanseri gelişme riskini azaltır
8-Fiziksel aktivite ile kanseri tetikleyen DNA hasarlanmasında azalma olduğu belirlenmiştir
9- Bazı çalışmalarda, immünoterapi veya hormonoterapi ilaçlarının etkinliğinin fiziksel aktivite ile beraber uygulandıklarında artabileceğine dair bulgular elde edilmiştir
Fiziksel aktivitenin etkinliğinin, diyet kalitesinin arttırılması ile birlikte daha belirgin olacağından şüphe yoktur.
Kanser hastalarında yapılacak egzersiz programı şu şekilde olmalıdır ((ACSM (American College of Sport Medicine) önerileri-Kaynak: Schwartz AL et al, Oncology 31(10) : 711-717, 2017));
1-Hafif egzersiz programları haftada toplam 150 dakika olmalıdır
2-Nisbeten yoğun egzersiz programları haftada toplam 75 dakika olmalıdır
3-Direnç egzersizleri 8 kas grubunu içerir tarzda ve haftada en az 2 ve daha fazla gün yapılmalıdır
4-Egzersiz programı hastanın özellikleri (cerrahiye bağlı; lenf ödem, hareket kısıtlılığı, veya ağrı ve yapılan diğer tedavilere bağlı; bağışıklık baskılanması, halsizlik, güçsüzlük, nöropati gibi yan etkiler) göz önüne alınarak, hastaya özgü planlanmalıdır
Kanser hastalarının fiziksel aktivite programları ile ilgili onkoloji doktorlarından bilgi alması gerekmektedir.
